Yami baito: Cạm bẫy “việc nhẹ lương cao“ với thanh thiếu niên Nhật Bản

Yami baito: Phạm pháp núp bóng tuyển dụng

“Yami baito - 闇バイト” (tiếng Anh: dark part-time job) nghĩa đen là “công việc bán thời gian đen tối”, là cụm từ được dùng để chỉ những hoạt động bất hợp pháp như lừa đảo, cướp bóc núp bóng việc làm bán thời gian, thường được đăng tuyển trên các trang mạng xã hội mà đông đảo giới trẻ sử dụng.

Một bài đăng tuyển dụng điển hình cho yami baito rất mơ hồ và không đề cập chi tiết về công việc, thay vào đó, đưa ra những “phúc lợi” hấp dẫn như “thù lao cao”, “kiếm tiền trong thời gian ngắn”, “trả lương theo ngày”, “thanh toán bằng tiền mặt” để thu hút các đối tượng nhẹ dạ cả tin.

Trá hình việc làm “part-time” nhưng thực chất yami baito là những hành vi phạm tội nghiêm trọng. Khi một người ứng tuyến, họ sẽ bị yêu cầu tham gia vào các phi vụ phạm pháp, trở thành một mắt xích tưởng chừng vô hại trong một vụ lừa đảo (chẳng hạn là người đứng ra nhận tiền) hoặc nghiêm trọng hơn, thực hiện một vụ cướp của.

Con mồi của yami baito

Những người trẻ tuổi muốn kiếm tiền dễ dàng, thất nghiệp hoặc đang gặp khó khăn tài chính rất dễ bị “miếng bánh” yami baito thu hút. Theo Yuji Yoshikawa, cựu thám tử của Sở Cảnh sát Thủ đô Tokyo, người có 25 năm kinh nghiệm trong điều tra ma túy và tội phạm vị thành niên, đối tượng tham gia vào yami baito không phải là những đứa trẻ xuất thân từ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, chúng không nghèo, nhưng muốn có tiền để thoải mái chi tiêu.

Qua điều tra, cảnh sát Nhật Bản nhận thấy, không ít thanh thiếu niên nhận thức rõ phần “đen tối” đằng sau yami baito nhưng vẫn chấp nhận dấn thân vì nghĩ rằng có thể lợi dụng luật vị thành niên để không phải chịu trách nhiệm. Trước đây, khung hình phạt dành cho tội phạm vị thành niên ở Nhật Bản rất nhẹ, họ thậm chí không phải vào tù. Luật sửa đổi cho phép xét xử những người trong độ tuổi 18 và 19 như người trưởng thành chỉ mới có hiệu lực từ năm 2022.

Vụ án liên quan đến yami baito

Vào ngày 8/5/2023, một vụ cướp cửa hàng đồng hồ Rolex xảy ra tại khu mua sắm cao cấp Ginza ngay giữa trung tâm Tokyo đã gây chấn động xứ Phù Tang. Đầu tiên, vụ cướp xảy ra vào ban ngày, lúc 6:15 một buổi chiều thứ Hai đầu tuần, trên trục đường chính Chuo-dori tấp nập khiến nhiều người đi đường ngỡ rằng đó chỉ là cảnh quay trong một bộ phim hay một chương trình thực tế nào đó đang ghi hình, và vô tư lấy điện thoại ra quay lại.

Điều thứ hai khiến dư luận sửng sốt là cả bốn nghi phạm trong vụ cướp đều chỉ trong độ tuổi từ 16 đến 19, một trong số đó còn là học sinh. Mặc dù đều đến từ Yokohama nhưng các đối tượng khai với cảnh sát rằng, chúng là những người xa lạ lần đầu gặp nhau trong “công việc”. Vụ cướp hết sức trắng trợn, nghiệp dư một cách kỳ lạ khiến nhiều người tin rằng có liên quan đến “yami baito”.

Tờ báo Yomimuri đưa tin, theo Cơ quan Cảnh sát Quốc gia, khoảng 70 vụ trộm cướp liên quan đến yami baito xảy ra ở 22 tỉnh thành Nhật Bản bắt đầu từ giữa năm 2021. Tổng cộng có 154 người đã bị bắt, nhiều người trong số họ ở độ tuổi thanh thiếu niên, nhưng hầu hết đều chỉ là “người thực hiện” còn kẻ chủ mưu đằng sau vẫn chưa được xác minh đầy đủ.

Hậu quả từ “việc làm bán thời gian đen tối”

Tất nhiên, rủi ro lớn nhất khi tham gia yami baito là phạm tội và bị bắt. Những thanh thiếu niên với tuổi đời còn rất trẻ chỉ đơn thuần là các “con tốt thí” trong đường dây, dễ dàng bị “tổ chức” vứt bỏ một khi sa lưới pháp luật. Bên cạnh đó, thanh thiếu niên có thể phải gánh chịu những hậu quả nặng nề, như tổn hại đến gia đình hay ảnh hưởng đến việc học tập, sự nghiệp và chỗ đứng của các em trong xã hội. Theo cựu thám tử Yoshikawa, cha mẹ của những người tham gia “công việc bán thời gian đen tối” thường bị cộng đồng xung quanh tẩy chay và trong một số trường hợp, không thể tiếp tục sống trong khu vực mà phải chuyển đi nơi khác.

Hơn thế, nỗi ám ảnh tinh thần là thứ sẽ đeo bám những ai trót sa chân vào con đường phạm pháp. Những người trong cuộc nói rằng, rất khó trốn thoát một khi đã gia nhập vì e sợ tổ chức tội phạm có thể nhắm đến gia đình họ.

Bảo vệ bản thân trước cạm bẫy yami baito

Cựu thám tử Yuji Yoshikawa khuyên mọi người không nên để những cụm từ đầy lôi cuốn như “thù lao cao” và “kiếm tiền trong thời gian ngắn” làm mờ mắt. Đặc biệt là những người nước ngoài nên cẩn thận, vì các đường dây tuyển dụng “đen tối” thường thu hút họ bằng những lời thuyết phục rằng công dân nước ngoài được miễn trừ tội hình sự ở Nhật Bản - điều này là sai sự thật.

Những kẻ chủ mưu của các hoạt động tội phạm này nhắm vào những người dễ bị thao túng, điều này lý giải vì sao thanh thiếu niên là nhóm đối tượng chủ yếu. Yoshikawa nói: “Hãy tham khảo ý kiến ​​của chính quyền vì họ chắc chắn sẽ bảo vệ bạn. Tất nhiên, nếu phạm tội, bạn sẽ bị trừng phạt nhưng điều quan trọng hơn là có thể thoát khỏi tình trạng đó”.