Mối nhân duyên của John Lennon với Nhật Bản

Bài: NatsumeJul 6, 2021

Trong suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật của John Lennon, văn hóa Nhật phần nào ảnh hưởng đến phong cách của ông để từ đó tạo nên những tác phẩm âm nhạc tuyệt vời.

Cuộc gặp gỡ định mệnh

Trước khi gặp Yoko Ono – người phụ nữ Nhật Bản ông đem lòng yêu thương và có một cuộc kết hôn hạnh phúc đến cuối cuộc đời, John đã có mối quan tâm đặc biệt với nước Nhật. Trong một cuộc phỏng vấn vào năm 1965 với cựu biên tập viên của tạp chí Music Life – Hoshika Rumiko, ông đã hỏi bà về Sumo và Ukiyo-e (tranh Phù thế – 浮世絵). John chia sẻ, khi tình cờ nhìn thấy tập ảnh của một người bạn học ở trường nghệ thuật, ông đã rất ấn tượng với những tấm ảnh Sumo thời xưa và luôn hi vọng có dịp được ghé thăm để chiêm ngưỡng nền văn hóa xứ Phù Tang. Một năm sau đó, khi The Beatles có chuyến lưu diễn lần đầu tiên tại Nhật Bản, Lennon đã trốn khỏi hệ thống an ninh nghiêm ngặt để ra ngoài mua một ít quà lưu niệm. Tháng 11, ông ghé thăm một triển lãm cá nhân của nghệ sĩ Ono Yoko, tại đây Lennon đã bị ấn tượng bởi tác phẩm mang tên “Ceiling Painting”. Khi muốn chiêm ngưỡng tác phẩm, khách tham quan sẽ phải trèo lên một cái thang, đến nơi treo mảnh vải trắng nhỏ và kính lúp, sau đó nhìn qua kính lúp để đọc được một từ duy nhất: “YES”. Điều này đã đưa Lennon đến với những buổi triển lãm khác của Yoko như “Apple” hay “Painting to Hammer a Nail”.
john lennon
Ukiyo-e và Sumo là hai điều gây ấn tượng đầu tiên đối với John Lennon.

Những người yêu nghệ thuật sẽ dễ dàng đồng điệu cùng nhau thông qua nghệ thuật. Khoảng năm 1968, các thành viên The Beatles dần không có tiếng nói chung trong âm nhạc, các buổi làm việc nhóm cũng trở nên căng thẳng hơn. Khi John Lennon và Ono Yoko kết hôn vào năm 1969, ông quyết định tách khỏi The Beatles và theo đuổi hướng đi mới. Sự việc này đã khiến người hâm mộ bộ tứ huyền thoại giận dữ và đổ mọi tội lỗi lên Ono Yoko. Tuy nhiên, Paul McCartney – thành viên của nhóm nhạc, đã lên tiếng minh oan cho bà, McCartney cũng là người hàn gắn cho mối quan hệ tưởng chừng như tan vỡ của cặp đôi.

john lennon
The Beatles lưu diễn đến Nhật Bản. Ảnh: McCartney Times

Phong cách âm nhạc mang tinh thần Nhật Bản

Thơ Haiku 

Trong một cuộc phỏng vấn đánh dấu sự ra mắt album John Lennon – Plastic Ono Band tại Nhật vào năm 1971, Lennon thừa nhận Zen (thiền) và thơ Haiku có ảnh hưởng lớn đến các sáng tác của ông: “Tôi nghĩ Haiku là thể thơ đẹp nhất mà tôi từng đọc. Sau khi biết về Haiku, tôi muốn đơn giản hóa lời bài hát của mình nhưng vẫn mang ý nghĩa sâu sắc như thể thơ này. Album này là “Shibui” (khái niệm thẩm mỹ học chỉ vẻ đẹp tinh tế, thầm lặng toát lên từ sự giản dị, không phô trương) và cũng có một chút thiền trong đó để mang lại âm nhạc chữa lành tâm hồn cho mọi người”.  Trên thực tế, một số bài hát của Lennon vào thời The Beatles như “Across the Universe” và “Because” đều mang chất thơ, với ngôn từ đơn giản mà đẹp đẽ.

john lennon
John Lennon và vợ tại Karuizawa. Ảnh: McCartney Times

Nghệ thuật Kabuki

Vào năm 1971, trong một lần cặp đôi có chuyến du lịch đến Nhật Bản, họ chọn ngôi nhà của Yoko tại Tsujido là nơi nghỉ dưỡng. Bên cạnh đó, họ cũng lưu trú một thời gian ở núi Hiei, Kyoto, và Lennon đã dành phần lớn thời gian ở đây để đọc những cuốn sách kinh điển về Haiku.

Sau đó, Lennon và Yoko đến Tokyo và ghé thăm cửa hàng đồ cổ Hagurodo ở Yushima. Chủ cửa hàng lúc bấy giờ, Kimura Tosuke (1901 - 1092) dù không biết Lennon nhưng vẫn ấn tượng với vị khách này. Lennon ngỏ ý muốn xem các bản in tranh Ukiyo-e, và ông như đắm chìm trong các tác phẩm truyền thống Nhật Bản, đặc biệt là với một bản Tanzaku (dải thơ dọc) ghi thơ Haiku nổi tiếng của Basho. Lennon khẩn khoản muốn mua cuộn thơ này: “Tôi sẽ trưng bày bài thơ này tại Tokonoma (góc phòng, nơi gia chủ trưng bày thơ hoặc những món đồ truyền thống) để thưởng thức mỗi sáng và tối, giống như một người Nhật”.

john lennon
Tomokona - góc phòng nơi John Lennon trưng bày Tanzaku. Ảnh: Japan Visitor

Tosuke nói rằng ông rất bất ngờ khi nghe được những lời này, Lennon là vị khách hàng đầu tiên trong 50 năm kinh doanh của Tosuke hiểu và trân trọng những sản phẩm tại đây, xem chúng trở nên đặc biệt đến như vậy. Cảm kích trước tình yêu của Lennon dành cho văn hóa xứ Phù Tang, Tosuke đã dẫn cặp đôi đến sân khấu Kabuki để thưởng thức loại hình nghệ thuật đặc biệt của Nhật. Tosuke hi vọng sẽ dành tặng cho Lennon một màn biểu diễn ngoạn mục, rực rỡ. Tuy nhiên, vở diễn hôm đó lại là “Sumidagawa”, tác phẩm không có lời thoại, chỉ có những điệu nhảy trên nền đàn Shamisen. Sumidagawa kể về câu chuyện của một người mẹ đau đớn tìm kiếm đứa con bị bắt cóc. Tosuke nghĩ rằng vở kịch này khó có thể “chạm” đến những người lần đầu thưởng thức. Tuy nhiên, ông bất ngờ khi thấy những giọt nước mắt của Lennon. Ngay sau đó là một tiết mục khác, lộng lẫy và rộn ràng hơn, nhưng Lennon đã rời đi sau khi chỉ xem một phần nhỏ. Với ông, những gì cảm nhận được trong tâm hồn quan trọng hơn những hành động trên sân khấu.

Zen - Thiền

Hakuin Ekaku (1686 - 1769) và Sengai Gibon (1750 - 1837), hai nhà sư thuộc Thiền phái Rinzai đã dạy rằng bất cứ ai cũng có thể đạt được giác ngộ. Họ đã rao giảng thông điệp này trong dân chúng ở Nhật Bản vào thế kỷ thứ 18. Lennon cũng sưu tầm những bức tranh và thư pháp về Thiền của hai nhà sư này. Ông thừa nhận bài hát “Imagine” được lấy cảm hứng từ tập thơ “Grapefruit” của Yoko, đồng thời kết hợp những thông điệp mà Hakuin và Sengai thường truyền tải, mang đến cho người nghe bằng ngôn từ dễ hiểu, dễ tiếp cận, truyền tải những động lực tích cực.
john lennon
John Lennon và vợ - bà Ono Yoko, người phần nào ảnh hưởng đến phong cách của danh ca sau này. Ảnh: Macmillan

Cuộc sống truyền cảm hứng

Sau khi kết hôn, Lennon và Yoko đã hoạt động cộng đồng tích cực để lan tỏa thông điệp hòa bình tại nhiều sự kiện ở các thành phố lớn trên thế giới. Khi album Imagine phát hành, cặp đôi chuyển đến New York, tại đây họ tích cực cống hiến cho phong trào phản đối chiến tranh tại Việt Nam. Đến tháng 10/1975, Yoko hạ sinh Sean, người con duy nhất của cặp đôi, kể từ lúc ấy, cả gia đình phân chia thời gian sinh sống cả ở Nhật và Mỹ. 
john lennon
Gia đình John Lennon trong thời gian sinh sống tại Nhật. Ảnh: Nippon

Sự ra đời của Sean đã cho mọi người thấy được mặt khác trong con người của John Lennon, ông tuyên bố sẽ tạm dừng các hoạt động âm nhạc cho đến khi Sean được 5 tuổi. Lennon đóng vai trò như một “househusband”, chăm sóc và nuôi dạy con cái. Thuật ngữ này tuy nay khá quen thuộc nhưng vào thời đó, rất ít đàn ông nào có thể làm được, nó cho thấy sự tiến bộ trong suy nghĩ của Lennon. Danh ca huyền thoại cũng áp dụng Zen vào chế độ dinh dưỡng trong gia đình, thêm vào bữa ăn các sản phẩm như gạo lứt, các loại đậu… dựa trên nguyên tắc âm dương.

john lennon
Bảo tàng John Lennon tại Tokyo. Ảnh: Tokyo Fox

Ngày 08/12/1980, John Lennon bị sát hại bởi người đàn ông tên Mark David Chapman, với lý do rằng hắn ta muốn được nổi tiếng. Sự ra đi đột ngột của danh ca ở tuổi 40 đã gây niềm thương xót vô hạn cho gia đình và người hâm mộ. Đồng thời, đây cũng là sự mất mát quá lớn cho nền âm nhạc thế giới. Đến nay những bài hát của The Beatles và John Lennon vẫn là một tượng đài đối với người yêu nghệ thuật.

kilala.vn

Bài viết dựa trên những nghiên cứu của Hirota Kanji – Nhà văn, học giả nghiên cứu về The Beatles. Là một fan trung thành của The Beatles nói chung và John Lennon nói riêng, sau vụ sát hại John Lennon, Kanji đã tập trung vào các bài viết nói về The Beatles. Ông cũng xuất bản một cuốn sách riêng về nhóm bằng tiếng Nhật, trong đó, cuốn sách đánh dấu sinh nhật lần thứ 80 của Lennon được xuất bản vào tháng 10/2020 với tựa đề “John Lennon Forever".

Có thể bạn quan tâm

CÙNG CHUYÊN MỤC

BÀI ĐỌC NHIỀU