Khám phá Kagami - xưởng pha lê lâu đời nhất Nhật Bản

Nghề làm pha lê dù ra đời muộn so với các nghề thủ công khác ở Nhật Bản như gốm sứ, lụa, giấy... nhưng cũng được liệt vào đỉnh cao của mỹ thuật tạo hình. BTV Kilala đã đến thăm xưởng pha lê lâu đời nhất Nhật Bản, chuyên sản xuất đồ ngự dụng cho Hoàng gia Nhật và thường được chính phủ Nhật Bản chọn để làm quà tặng các nguyên thủ quốc gia trên thế giới.

Kozo Kagami và xưởng pha lê đầu tiên 

Ra đời từ năm 1934 tại thành phố Ryugasaki tỉnh Ibaraki, cha đẻ của công ty Kagami chính là Kozo Kagami – một nghệ nhân được thụ hưởng kỹ năng chế tác pha lê trong thời gian lưu học tại Đức (1927). Khi trở về Nhật, những kỹ thuật từ tạo hình, cắt gọt, mài giũa, đánh bóng đã dần định hình một dòng sản phẩm pha lê cao cấp nhất Nhật Bản lúc đương thời. Với lối ứng dụng kỹ thuật phương Tây, kết hợp cùng đường nét, chi tiết mang đậm tính Á Đông có từ thời kỳ Edo (1603 – 1868) gọi là Edo Kiriko, các sản phẩm do Kozo Kagami tạo ra đã trở thành nghệ phẩm hơn là những sản phẩm thủ công đơn thuần.

Chân dung người sáng lập Kozo Kagami

Chỉ sau 9 năm kể từ khi mở xưởng, những tác phẩm pha lê với nét điêu khắc thần diệu của Kozo Kagami đã được thế giới biết đến qua các triển lãm ở Chicago, Paris, New York, Brussels... Hoàng gia Nhật Bản cũng đã sử dụng pha lê Kagami trong lễ cưới của công chúa Shigeko Higashikuni và hoàng tử Morihiro Higashikuni (1943). Kể từ đó, pha lê Kagami luôn xuất hiện trong nhóm đồ dùng ngự dụng của Hoàng gia Nhật cho đến tận ngày nay. Các vị Đại sứ và Lãnh sự Nhật Bản ở hơn 250 quốc gia trên thế giới cũng sử dụng sản phẩm pha lê của Kagami. Khi Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đến thăm Nhật Bản vào tháng  04/2014, ông đã nhận được một món quà đặc biệt từ Thủ tướng Shinzo Abe. Đó là chiếc bình rượu Sake cùng 2 chén uống rượu màu xanh và hồng do xưởng Kagami chế tác.

Nghệ phẩm tinh xảo của pha lê Kagami

Nơi chế tác đồ dùng cho Hoàng gia

Nhờ sự giới thiệu của Trung tâm xúc tiến thương mại tỉnh Ibaraki (JETRO), Kilala đã đến thăm xưởng pha lê Kagami, để tìm hiểu quy trình cho ra đời một tác phẩm pha lê hàng đầu  Nhật Bản. Giám đốc Hidetoshi Mochizuki đã thân chinh đưa chúng tôi đến xưởng gia công để tham quan tất cả các công đoạn tạo nên một nghệ phẩm Kagami hoàn chỉnh. 

Ở công đoạn làm phôi, các hợp chất được nung trong lò với nhiệt độ lên đến 1.300 độ C tạo sự tan chảy. Sau đó các nghệ nhân sử dụng một ống thổi dài tạo hình bằng kỹ thuật thủ công. Các phôi sau khi định hình được đưa qua công đoạn lên chi tiết và đường nét để chuyển tiếp đến khâu mài, tạo hoa văn cho sản phẩm. Đây là công đoạn hết sức tỉ mỉ và phức tạp. Ông Mochizuki tiết lộ: “Chúng tôi có tổng cộng hơn 1.000 mẫu thiết kế. Tất cả chi tiết trên bề mặt pha lê được thợ thủ công và nghệ nhân của Kagami sử dụng kỹ thuật cắt mài Edo Kiriko của thời kỳ Edo, còn hoa văn họa tiết sẽ lấy từ thiên nhiên, hoặc các đường văn kỷ hà đậm nét hiện đại”. 

Sau khi được mài giũa, đánh bóng, sẽ qua công đoạn kiểm tra khắt khe để tìm ra những chi tiết lỗi. Chỉ với một vết tì mảnh như sợi tóc, sản phẩm sẽ bị huỷ bỏ. 

Điểm mạnh trong các tác phẩm Kagami chính là mảng đề tài thiên nhiên hoa lá. Đưa thiên nhiên vào tác phẩm không phải là chuyện lạ, nhưng để tác phẩm mang đến cảm giác tự nhiên, thanh thoát, sẽ tuỳ thuộc tay nghề của nghệ nhân, và Kagami tự hào khi có được những nghệ nhân hàng đầu Nhật Bản để thực hiện điều đó. Từng công đoạn để tạo nên một sản phẩm Kagami, đều thấy ở đó sự tỉ mỉ, công phu, cẩn trọng và hoàn mỹ. 

Đỉnh cao của những sản phẩm mang thương hiệu Kagami, chính là xưởng chế tác đồ dùng cho Hoàng gia Nhật Bản. Xưởng gồm 2 nghệ nhân có tay nghề chạm khắc pha lê hàng đầu Nhật Bản hiện nay là Matsuo Matsuura (70 tuổi) và Hideki Hasegawa (50 tuổi).

Nghệ nhân Matsuo Matsuura

Với hơn 50 năm kinh nghiệm, nghệ nhân Matsuo Matsuura hiện được xem là “báu vật quốc gia” trong ngành công nghiệp pha lê của Nhật Bản, các tác phẩm pha lê do ông chế tác hầu hết được sử dụng trong Hoàng cung, phủ Thủ tướng... Ông giới thiệu chúng tôi về chiếc đĩa có đường kính 18cm vừa hoàn thiện sau một tuần làm việc liên tục, chỉ tính công vẽ mẫu thể hiện đề tài hoa lá trên lòng đĩa đã mất 1 ngày ròng, 6 ngày còn lại ông sử dụng mũi mài bằng kim cương để tạo từng nét mảnh như sợi tóc trên đĩa, tạo thành một tác phẩm nghệ thuật kỳ công hơn là một sản phẩm sử dụng thông thường. 

Nghệ nhân Matsuo Matsuura đang chế tác sản phẩm

Thông tin thêm !

Xưởng pha lê Kagami ở Ibaraki cũng đồng thời là một bảo tàng, nơi trưng bày các tác phẩm của người sáng lập Kozo Kagami và chặng đường phát triển của Kagami thông qua các tác phẩm giá trị, đại diện tiêu biểu của ngành pha lê Nhật Bản. Nơi đây cũng có một phòng trưng bày sản phẩm với nhiều mẫu mã đa dạng, và nếu muốn sở hữu một sản phẩm pha lê Kagami, cần một niềm đam mê và khá nhiều tiền.