Mọt sách Mogu và 5 năm nỗ lực mang Ehon đến với trẻ em Việt

Cách đây vài năm, Ehon hay tranh truyện của Nhật Bản vẫn còn khá xa lạ với thị trường sách Việt Nam và thường xuyên bị nhầm lẫn với truyện tranh. So với khi ấy, ở thời điểm hiện tại đã có sự biến chuyển đáng kể trong nhận thức của mọi người về Ehon và những lợi ích giáo dục mà nó mang lại. Góp phần tạo nên kết quả này phải kể đến bước đi tiên phong đầy dũng cảm của dự án “Mọt sách Mogu” do chị Lê Hiền và chị Katsu Megumi sáng lập. 

Tính đến tháng 05/2022, 111 tranh truyện Ehon với trên 637.000 ấn bản đã được Mọt sách Mogu mua bản quyền, chuyển ngữ và phát hành Việt Nam. Đây quả thực là một con số biết nói, đặc biệt khi dự án chỉ mới được bắt đầu trước đó gần 5 năm (30/06/2017). 

Với sứ mệnh mang những cuốn sách giàu giá trị tới cho trẻ em Việt, Mọt sách Mogu đã thành công đưa Ehon trở thành sự lựa chọn quen thuộc với nhiều cha mẹ khi muốn tìm sách cho con ở độ tuổi từ 0-6, đồng hành với phụ huynh và các bé trong hành trình xây dựng phương pháp và thói quen đọc sách.

Tất cả những thành tựu trên được bắt đầu từ nhân duyên giữa hai người phụ nữ: một “bà mẹ ba con luôn mong muốn trẻ em Việt Nam sẽ có điều kiện phát triển tốt nhất” và một người Nhật làm trong lĩnh vực tạp chí, dành tình cảm sâu đậm cho đất nước Việt Nam. 

Gần đây, Kilala đã có may mắn được trò chuyện cùng hai nhà sáng lập “Mọt sách Mogu” – chị Lê Hiền và chị Katsu Megumi để nhìn lại những thăng trầm trong hành trình đưa Ehon Nhật Bản về Việt Nam, đồng thời lắng nghe những trăn trở và dự định của hai chị trong tương lai để tiếp tục lan tỏa văn hóa đọc đến cộng đồng.

Cơ duyên nào khiến hai chị quyết định sáng lập dự án “Mọt sách Mogu”? 

Chị Hiền: Lần đầu tiên sang Nhật vào năm 2009 cũng là lần đầu tôi được “gặp” Ehon Nhật Bản. Khi đó, con gái tôi được 2 tuổi, đúng thời điểm tôi đi tìm sách để đọc cho con. Bấy giờ, tôi rất ấn tượng về những cuốn sách Ehon và đã mang rất nhiều sách về Việt Nam, tự dịch và đọc cho con. Sau đó, tôi thấy thật phí nếu chỉ có con mình được đọc, nên đã cho bạn bè mượn. 

Đến năm 2014, nhờ sự hỗ trợ của Japan Foundation, tôi được phép tổ chức các buổi đọc tranh truyện miễn phí định kỳ tại đây cho các cháu. Vào năm 2017, tôi và chị Katsu có cơ duyên gặp Hoàng Thái Hậu Michiko, khi đó là Hoàng Hậu, nhân chuyến thăm chính thức của Thiên Hoàng và Hoàng Hậu sang Việt Nam. Được bà động viên, cùng với sự ủng hộ của nhiều cá nhân và tổ chức, “Mọt sách Mogu” đã được ra đời. 

Là những người làm việc trực tiếp trong lĩnh vực này, theo hai chị, việc đọc Ehon có lợi ích như thế nào với sự phát triển của trẻ? 

Chị Katsu: Từ lúc còn bé, tôi đã đọc rất nhiều Ehon và cực kỳ yêu thích chúng. Thông qua đọc những cuốn sách này, tôi trở nên hiếu kỳ với cuộc sống xung quanh. Vì liên tục đọc Ehon trong suốt thời tiểu học, trung học nên tôi nghĩ Ehon đã có ảnh hưởng khá lớn đến bản thân. 
Tôi cho rằng việc đọc Ehon rất hữu ích vì mang đến nhiều ý nghĩa như tạo sự liên tưởng giữa các sự vật, sự việc cho trẻ, khiến bé trở nên tò mò hơn, tăng khả năng tập trung khi lắng nghe nhiều câu chuyện khác nhau. 

Chị Hiền: Đối với trẻ em, Ehon giúp cho bé phát triển trí tưởng tượng, tạo nên thế giới riêng giúp trẻ bay cao bay xa trong thực tế khi lớn lên. 

Vậy độ tuổi nào thì phụ huynh nên cho trẻ tiếp xúc với Ehon? Hai chị có thể chia sẻ một số hướng dẫn cơ bản và lưu ý quan trọng khi chọn sách cho bé?

Chị Hiền: Theo kinh nghiệm của tôi khi làm việc với trẻ em cũng như với người Nhật thì các bố mẹ Nhật, cũng như một số bố mẹ ở Việt Nam hiện nay đã cho trẻ tiếp xúc sớm với sách từ khi còn trong bụng mẹ, gọi là thai giáo. 

Chị Katsu: Theo tôi, hãy để trẻ chọn sách mà chúng thật sự yêu thích. Cha mẹ nên lựa chọn sách mà con muốn mua. Thời điểm bắt đầu đọc Ehon chính là lúc trẻ có hứng thú với sách, bất kể độ tuổi nào. Dĩ nhiên, cũng có thể đọc sách cho con nghe ngay khi còn ở trong bụng mẹ. Ngay cả trẻ sơ sinh cũng thật sự có phản ứng khi được nghe đọc Ehon, nên tôi nghĩ bao nhiêu tuổi cũng được cả. 

Khi Mọt sách Mogu xuất bản 3 quyển Ehon đầu tiên vào tháng 06/2017, phản ứng của độc giả khi ấy như thế nào? Có câu chuyện thú vị nào về hành trình đưa các tác phẩm này về Việt Nam? 

Chị Katsu: Ban đầu, khi xuất bản 3 cuốn Ehon, vì chưa từng làm công việc xuất bản trước đó nên chúng tôi không biết phải hỏi ai về hình thức, cách xuất bản cả. Bắt đầu từ con số 0 nên tôi đã đắn đo về những việc nên làm thật sự là gì, nên nói chuyện với ai để có thể xuất bản. Do vậy, ở giai đoạn đầu này vô cùng gian nan. 

Hơn nữa, độc giả Việt Nam lúc bấy giờ vẫn chưa biết Ehon là gì nên không dễ để truyền bá cho họ hiểu. Tuy nhiên, phản ứng của độc giả khiến chúng tôi vô cùng vui mừng. 

Chị Hiền: Thời gian đầu khi đưa sách về Việt Nam, bản thân tôi hoang mang không biết phải làm thế nào vì không có kinh nghiệm trong việc xuất bản sách cho trẻ em. Tôi và chị Katsu đã cùng nhau sang Nhật gặp nhà xuất bản để hỏi về cách thức làm việc và xuất bản cuốn sách như thế nào. 

Về lựa chọn đầu sách, bấy giờ, đầu tiên tôi muốn đưa bộ truyện “Guri Gura” sang Việt Nam bởi nó là cuốn best-seller trên thị trường Ehon Nhật Bản. Nhưng vì chưa mua được bản quyền nên tôi đã lựa chọn cuốn “Hạt da trời” của cùng tác giả và một cuốn nữa là “Những người bạn trên cơ thể” của tác giả nổi tiếng Gomi Taro. 

Sách của ông đã được dịch và phát hành trên hơn 70 nước. Do vậy, nếu là tác phẩm của tác giả này, tôi tin rằng chắc chắn cũng sẽ được độc giả Việt đón nhận. Và một tác phẩm nữa là “Bạn voi đi dạo” dành cho lứa tuổi nhỏ hơn một chút. 

Bấy giờ, khi xuất bản 3 cuốn truyện này, nhất là cuốn của bác Gomi Taro – “Những người bạn trên cơ thể” với chữ viết trên nguyên bản là chữ viết bằng tay nguệch ngoạc giống với chữ của một đứa trẻ con, đã có chuyện khá thú vị xảy ra. 

Một hôm, tôi nhận được cuộc điện thoại của một bác, tự giới thiệu là ông của một cháu nhỏ đã mua sách, thắc mắc tại sao nhà xuất bản lại để chữ viết nguệch ngoạc như thế: “Trẻ con phải dạy viết chữ ngay ngắn chỉnh tề, tại sao lại như thế này, trẻ con bắt chước viết xấu mất thì làm thế nào”. 

Tôi đã trả lời bác rằng đây là dụng ý của tác giả để cuốn tranh truyện gần gũi với đứa trẻ, để trẻ phát triển trí tưởng tượng, chứ trẻ sẽ học viết ở trong sách vở, ở thầy cô. Còn truyện là để cho các bé tưởng tượng nên phải gần gũi. Thế là sau khi tôi giải thích xong, bác nói “À thế à” và bác cũng rất thích cách tiếp cận hoàn toàn mới lạ này của tác giả người nước ngoài. 

Vậy hai chị dựa vào những tiêu chí nào để lựa chọn đầu sách xuất bản? 

Chị Hiền: Mọt sách Mogu có một lợi thế là các buổi đọc tranh truyện cho bé tổ chức suốt từ năm 2014. Từ thời điểm đó, tôi đã được các bạn bè Nhật Bản giúp chọn cho rất nhiều sách tên tuổi ở Nhật, được trẻ em yêu thích ở xứ sở hoa anh đào, dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Đặc biệt nhất chính là sự lựa chọn của các bạn nhỏ. Từ đó, tôi đã chọn được đầu sách Ehon xuất bản. 

Có một điều thú vị khi làm việc với trẻ em, với sách cho trẻ là các em dù ở đâu cũng giống nhau, không có sự phân biệt về khoảng cách địa lý, về tôn giáo, phong tục, tập quán. Các em đều có trí tưởng tượng. 

Đặc biệt có chị Katsu là người Nhật đồng hành từ ngay từ đầu nên những ấn phẩm ở bên Nhật được yêu thích nhiều năm, từ những năm 60-70 của thế kỷ trước đều là được bạn bè chị trực tiếp giới thiệu. Sau đó, hàng tháng, bên Mogu cũng nhận được sự giới thiệu từ nhà xuất bản. 

Đặc biệt, các tác giả Nhật Bản trong đó có những tác giả nổi tiếng, cả những bác lớn tuổi rồi với kinh nghiệm dày dặn cùng nhiều tác phẩm để đời cũng giới thiệu trực tiếp, gợi ý cho Mogu. Hơn thế là qua các buổi đọc sách, chúng tôi còn dựa vào tiêu chí chính là sự yêu thích của các bé. 

Trong bối cảnh trẻ em Việt trung bình đọc ít hơn 5 cuốn/năm và không nhiều trẻ được tiếp cận với sách, nhất là ở vùng sâu vùng xa, hai chị đã làm thế nào để mang Ehon đến gần hơn với trẻ em Việt? 

Chị Katsu: Với số tiền nhận được từ quyên góp, chúng tôi đang trao tặng tranh truyện Ehon đến khoa Nhi các bệnh viện, các trường học thuộc tất cả các vùng miền trong cả nước có hoàn cảnh khó khăn và chưa được tiếp xúc nhiều với sách. Hướng tới việc tăng cơ hội cho trẻ Việt Nam được tiếp xúc với Ehon bằng việc tặng Ehon miễn phí, chúng tôi đang nỗ lực để ngày càng nhiều người biết đến và đọc thật nhiều Ehon. 

Chị Hiền: Mọt sách Mogu cũng tham gia tặng sách cho thư viện ở các trường vùng cao. Chương trình xây thư viện ở vùng cao này là do Quỹ Toyota – đơn vị xây trường cho trẻ em ở vùng cao thực hiện từ lâu. Khi Toyota biết đến hoạt động tranh truyện của Mọt sách Mogu và Mogu cũng biết về Quỹ Toyota, thì chúng tôi đã đồng hành cùng Quỹ. 

Vào năm 2021, Mọt sách Mogu đã đi cùng với quỹ xây 3 điểm trường, trong đó tặng sách ở 2 điểm trường. Trong năm 2022, hai bên cũng đã triển khai các hoạt động trong quá trình khảo sát, nghiên cứu để lên kế hoạch cho năm 2023. 

Không chỉ nỗ lực lan tỏa Ehon đến trẻ em Việt, được biết Mọt sách Mogu còn góp phần thúc đẩy việc sáng tác Ehon tại Việt Nam khi đồng hành với cuộc thi "Đóa Hoa Đồng Thoại". Cuộc thi có xuất phát điểm như thế nào và đã gặt hái được những thành quả gì? 

Chị Hiền: Đây là cuộc thi do tập đoàn ENEOS tổ chức, bắt đầu từ năm 1970 qua việc xuất bản một tuyển tập truyện làm quà tặng cho khách. Từ năm 1973 thì chính thức được phát động thành cuộc thi trong cộng đồng để sáng tác cho thiếu nhi Nhật Bản. 

Từ khi biết đến tranh truyện Ehon Nhật Bản, tôi luôn có mơ ước người Việt Nam cũng viết, sáng tác được những cuốn truyện hay cho trẻ em Việt Nam. Đây là một trong những định hướng của Mogu khi mới thành lập. 

Dường như khi có ước mơ đủ lớn, vũ trụ sẽ mang cơ hội đến cho bạn. Và chúng tôi đã gặp “Đoá Hoa Đồng Thoại”. Công ty ENEOS là đối tác, nhà tài trợ cho cuộc thi này. Đây là một trong những hoạt động CSR của tập đoàn ENEOS. 

Cuộc thi đã trải qua 5 mùa tại Việt Nam với tổng số lượt tác giả dự thi là 6.443, số tác phẩm dự thi là 8246, trong đó có 81 tác phẩm được in thành sách (tuyển tập “Đoá Hoa Đồng Thoại”). Đây là những con số đóng góp không nhỏ vào việc phát triển nền văn học thiếu nhi Việt Nam hiện nay.

Vậy nhìn lại hành trình hơn 5 năm qua, so với thời điểm hai chị bắt đầu dự án Mọt sách Mogu, nhận thức và sự đón nhận của thị trường đối với dòng sách này đã thay đổi như thế nào? 

Chị Hiền: Năm 2009, khi đi tìm sách cho con ở hiệu sách, tôi chỉ tìm được một số thể loại truyện cổ tích được vẽ minh hoạ, hoặc dựa trên các truyện cổ tích thế giới để vẽ minh hoạ. Khái niệm Ehon vẫn còn chưa có. Đến năm 2014, thời điểm bắt đầu tổ chức các buổi đọc tranh truyện, mọi người vẫn nhầm lẫn chúng với truyện tranh (manga/comic), ngay cả tên gọi “tranh truyện” cũng chưa có. 

Năm 2017, khi vào trang tìm kiếm với chữ “Ehon”, chỉ có rất ít kết quả được hiển thị, thời đó chắc chỉ có khoảng hơn 100 đầu sách đã được dịch sang tiếng Việt. Còn hiện tại, bạn dễ dàng tìm kiếm các kết quả tranh truyện Ehon, bạn cũng dễ dàng để mua Ehon với nhiều thể loại, nhiều đơn vị xuất bản. Ở các nhà sách, kệ sách cho thiếu nhi cũng có đa dạng đầu sách Ehon.

Chị Katsu: Tôi cũng cảm nhận được đã có sự thay đổi rất lớn. Trong ngày Quốc tế thiếu nhi năm 2022, lúc trao tặng sách Ehon, chúng tôi đã nghe các bé bảo rằng vô cùng yêu thích Ehon. Tôi cảm nhận được Ehon đã thâm nhập mạnh mẽ vào thị trường Việt Nam, nhiều trẻ em vô cùng yêu thích sách, cũng như được cha mẹ đọc cho nghe rất nhiều Ehon. 

Thêm nữa là, trước đây khi đặt gian hàng tại Lễ hội Kanagawa, lúc phát tờ rơi về Ehon và mời mọi người đến xem thì hầu như chẳng ai có phản ứng vì họ không biết Ehon là gì. Còn trong sự kiện năm 2022, đã có rất nhiều người ghé đến gian hàng của Mọt sách Mogu để xem qua Ehon. Tôi nghĩ rằng vì họ đã biết về Ehon nên mới xem chúng. 

Vậy trong hành trình xây dựng và phát triển Mọt sách Mogu, điều gì khiến hai chị cảm thấy tự hào nhất? Có điều gì vẫn làm hai chị trăn trở?

Chị Hiền: 5 năm là bước khởi đầu cho mọi hành trình, chúng tôi tự hào vì đã góp phần vào việc xây dựng văn hóa đọc cho trẻ em Việt Nam, xây dựng được thói quen đọc sách cho con của nhiều cha mẹ. Đây chính là khởi đầu của một Việt Nam phát triển. 

Tuy  nhiên, việc đọc sách cho trẻ, đặc biệt là trẻ nhỏ cần sự nỗ lực rất lớn của cha mẹ vì các bạn chưa biết đọc. Tâm lý của nhiều phụ huynh vẫn cho rằng trẻ con có hiểu gì đâu mà cần đọc sách, hoặc sách thì cần phải có nhiều chữ chứ không có chữ thì “phí tiền”. Đây là điều trăn trở nhất của chúng tôi. Hi vọng rằng sẽ ngày càng có nhiều cha mẹ thay đổi tư duy này để trẻ em có nhiều cơ hội được đọc cho nghe sách từ nhỏ, để các em được phát huy trí tưởng tượng của mình.

Cùng đồng hành với nhau qua nhiều dự án và cũng là những người bạn thân thiết nhiều năm liền, vậy với các chị, đối phương là người có ý nghĩa như thế nào?

Chị Hiền: Chúng tôi là bạn, là gia đình, hiểu nhau, cùng đùm bọc nhau để vượt qua khó khăn. Cũng có lúc có những bất đồng, nhưng tất cả đều được giải quyết bằng việc cùng nhìn về một hướng, có hướng đi chung trên con đường của mình. 

Chị Katsu: Như Hiền đã nói, chúng tôi là bạn, cô ấy là người tôi tin tưởng nhất ở Việt Nam, dĩ nhiên cũng là người rất quan trọng với tôi. Chính vì là gia đình của nhau nên cũng có lúc bất đồng nhưng chúng tôi đã cùng nhau cố gắng. Tôi thấy biết ơn khi chúng tôi có thể trao đổi với nhau chân thành để cùng tiến lên, cùng nhau làm nhiều điều. Có thể nói nhờ Hiền nên tôi mới có thể sinh sống ở Việt Nam lâu dài như vậy, có thể thực hiện dự án Mogu và rồi đã có được rất nhiều niềm vui mới. 

Cuối cùng, hai chị có thể bật mí một số dự án mới của Mọt sách Mogu trong năm 2023?

Chị Katsu: Chúng tôi đang lên kế hoạch về tổ chức sự kiện Ehon Week (Tuần lễ Ehon) như một nỗ lực mới hướng tới kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Nhật Bản – Việt Nam vào năm nay và cũng mong rằng có thể tổ chức thường niên. 

Ehon Week là dự án mà trẻ em Việt Nam được tiếp xúc với thật nhiều Ehon trong vòng 1 tuần, ở đó các em được đọc các tác phẩm của tác giả người Nhật. Tại trụ sở Đại sứ Quán Nhật có một căn phòng triển lãm, chúng tôi mong muốn đặt các tựa sách mà Mọt sách Mogu đã xuất bản tại đây, trong vòng một tuần lễ, các bạn nhỏ sẽ đến và nhận được thật nhiều niềm vui từ Ehon. 

Quyết định thời điểm tổ chức Ehon Week vô cùng quan trọng và chúng tôi muốn nó diễn ra vào khoảng ngày 20/10 – ngày sinh nhật của Hoàng Thái hậu Michiko, người đã mang đến cho chúng tôi cơ hội để bắt đầu dự án tranh truyện này. 

Chị Hiền: Ngoài ra, vào các dịp lễ kỷ niệm, Mogu cũng tổ chức hoạt động gây quỹ để huy động từ các nhà tài trợ. Từ khoản quyên góp này, Mogu sẽ lên kế hoạch để đi tặng sách cho trẻ em ở những vùng khó khăn. 

Chân thành cảm ơn hai chị đã dành thời gian chia sẻ cùng Kilala. Chúc cho hành trình mang Ehon đến gần hơn với trẻ em Việt của Mọt sách Mogu sẽ gặt hái được nhiều thành tựu rực rỡ hơn trong tương lai!

kilala.vn