Điều gì đặc biệt sau một cánh cửa lùa nhật bản shoji?

Bài: Gia Hân/ Cover: WikipediaAug 24, 2017

Khi nhắc đến kiến trúc Nhật Bản, không thể nào không nhớ đến những khung cửa kéo truyền thống mang đậm phong cách Nhật, vừa đơn giản vừa đầy tính nghệ thuật. Cùng với sự phát triển của kiến trúc hiện đại, nét độc đáo của cửa shoji và ý nghĩa đằng sau nó luôn là một niềm tự hào của người Nhật Bản.

Cửa kéo nhật bản shoji là gì?

Cửa trượt Shoji là một loại cửa trượt truyền thống của Nhật Bản, có xuất xứ từ Trung Quốc, du nhập vào Nhật Bản từ giữa thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 8, từ “shoji” có nghĩa là vật ngăn cách. Vào thời gian đó, cửa lùa shoji chỉ là một loại cửa cố định, được dán phủ bằng giấy hoặc vải, đến thế kỷ 12, người Nhật đã cải tiến cửa lại theo phong cách riêng, cửa được thiết kế dạng trượt và dùng một loại giấy đặc biệt để dán phủ.

Cửa kéo shoji rất phổ biến trong kiến trúc nhà cửa Nhật Bản. (Ảnh: Flickr)

Loại giấy này thường được gọi là giấy gạo vì nó có màu trắng đục trông như gạo nhưng thực chất hoàn toàn không được làm từ gạo, ở Nhật nó thường được gọi là washi. Washi truyền thống được làm từ cây dâu tằm (Kozo) và cây bụi (Mitsumata và Ganpi), nó vô cùng đắt đỏ và hiếm vì nguyên liệu hoàn toàn từ thiên nhiên và được làm thủ công, mãi đến những năm 1960 khi dùng các sợi hóa học để thay thế thì loại giấy này mới có giá phải chăng hơn.

Khung cửa trượt shoji được chế tác vô cùng công phu và kĩ lưỡng. (Ảnh: Miyashoji.com)

Vật liệu quan trọng còn lại của shoji là bộ khung cửa (kumiko), cấu tạo của cửa kéo shoji nhật bản tuyệt vời ở chỗ là nó tối thiểu nguyên vật liệu đến thấp nhất (chỉ cần 2 loại), việc còn lại là làm sao để nâng cao hiệu quả của từng loại. Người ta phát hiện ra, khi những mảnh gỗ nhỏ được trộn lẫn với nhau, chúng sẽ trở nên chắc chắn và cứng cáp hơn rất nhiều. Bộ khung cửa bằng gỗ thường được lắp theo các mẫu hình học đơn giản, không chỉ mang lại vẻ đẹp tinh tế mà còn giúp nó chắc hơn và cố định giấy tốt hơn.

Lí do khiến cửa kéo shoji được yêu thích ở Nhật Bản

Có rất nhiều lợi ích mà cửa kéo shoji mang lại làm cho nó luôn được yêu thích. Lí do chiếm phần lớn là nhờ vào giấy washi, khi nó vừa đảm bảo sự ngăn cách riêng tư cho những căn phòng và vừa có tính thẩm mĩ cao. Giấy washi giúp căn phòng không quá ngột ngạt khi đóng lại, vì nó có thể phản chiếu ánh sáng từ khu vườn, kết hợp với thiết kế độc đáo của bộ khung cửa càng làm cho ánh sáng đẹp mắt hơn. Khi cần sự riêng tư, căn phòng sẽ không quá tối nhờ có loại giấy này, người bên ngoài hoặc bên trong chỉ thấy những bóng mờ được phản chiếu.

Những bóng nắng phản chiếu từ cửa khiến căn phòng ấm áp và sáng sủa hơn. (Ảnh: Bartok Design)

Vẻ đẹp đơn giản nhưng tinh tế của thiết kế cửa lùa shoji Nhật Bản đã truyền cảm hứng cho những kiến trúc sư và thiết kế gia tài năng trên khắp thế giới như Frank Lloyd Wright, Bruno Taut, và Terence... Tấm chắn cửa sổ lớn được che bằng tấm chắn Shoji để làm cho căn phòng sáng sủa hơn, khả năng phản chiếu tự nhiên của tấm chắn giấy khiến cho bên trong căn phòng có thêm nhiều sắc thái ánh sáng và rộng rãi hơn.

Nét độc đáo của một số loại cửa trượt shoji Nhật Bản

Cửa tuyết

Thường được gọi là “yukimi shoji”, đây là loại cửa trượt dùng để ngắm tuyết, một phần bên dưới cửa được thiết kế theo dạng cửa gập, khi cần ngắm khung cảnh bên ngoài có thể dễ dàng mở ra và gập lại khi trời quá lạnh nhưng vẫn có thể thấy rõ cảnh vật bên ngoài từ trong nhà. Đây là một ý tưởng hay giúp cho mọi người có thể dành thời gian thưởng thức khung cảnh tuyết rơi, nhìn màu tuyết trắng xóa lặng lẽ phủ khắp mặt đất.

Một phần bên dưới cửa được thiết kế theo dạng cửa gập, khi cần ngắm khung cảnh bên ngoài có thể dễ dàng mở ra và gập lại khi trời quá lạnh nhưng vẫn có thể thấy rõ cảnh vật bên ngoài từ trong nhà. (Ảnh: Flickr)

Cửa trang trí

Có tên gọi là “kazari shoji”, loại cửa này được thiết kế các chi tiết trang trí lên phần giấy hoặc bộ khung, khi ánh sáng ngoài trời ban ngày hoặc ánh đèn ban đêm chiếu vào, cửa lùa sẽ càng thêm sinh động với các vật trang trí.

Một tấm cửa trang trí hết sức đẹp mắt. (Ảnh: Flickr)

Cửa bốn phần

Đây là loại cửa được chia làm 4 phần, mỗi khung cửa cắt một phần khác nhau của cùng một khung cảnh, nó mang lại cảm giác mới lạ và thú vị hơn so với khung cửa rộng thông thường.

Cửa cắt khung cảnh thành 4 phần riêng biệt vô cùng độc đáo tại đền Unryu-in, Kyoto. (Ảnh: Flickr)

Cửa của sự khai sáng và cửa của sự ảo tưởng

Satori no Mado (cửa của sự khai sáng), cửa có dạng hình tròn, là một đặc trưng của phong cách thiền và thể hiện sự giác ngộ, hình cửa tròn gợi ý về hình ảnh một thế giới rộng lớn, một vũ trụ bao la. Mayoi no Mado (cửa của sự ảo tưởng), cửa có hình chữ nhật, bốn góc đại diện cho 4 giai đoạn không thể tránh khỏi của đời người - sinh, lão, bệnh, tử.

Satori no Mado (trái) và Mayoi no Mado (phải) tại đền thờ Genkou-an, Kyoto (Ảnh: Flickr)

Gia Hân/ kilala.vn