Cuộc chiến vào trường mầm non Nhật

Bài: Nguyễn Thị Thu/ Ảnh: PIXTASep 1, 2018

Có rất nhiều bài báo ca ngợi môi trường giáo dục của hệ thống mầm non Nhật Bản khiến nhiều phụ huynh Việt không khỏi ngưỡng mộ. Thế nhưng, hệ thống mầm non ở Nhật như thế nào và phụ huynh Nhật gặp phải nỗi sướng - khổ gì khi cho con đi nhà trẻ thì chưa hẳn ai cũng biết.

Hệ thống mầm non của Nhật

Hệ thống mầm non ở Nhật được chia ra làm 2 loại chính, gọi là “Hoikuen” (nhà trẻ) và “Yochien” (mẫu giáo). Thời gian gần đây còn xuất hiện mô hình kết hợp giữa Hoikuen với Yochien gọi là “Kodomo Ninteien”. Có thể ngầm hiểu, Hoikuen giống nơi giữ trẻ còn Yochien là nơi trẻ được học nhiều hơn, đặc biệt là với những trường Yochien tư thục đầu tư mạnh về giáo dục. Tuy nhiên, nếu xét về phương châm giáo dục cốt lõi thì không có sự khác nhau nhiều giữa hai hệ thống này.

Hoikuen

•Dành cho trẻ từ 0 đến 6 tuổi

•Thời gian giữ trẻ: từ 8 - 12 tiếng/ngày

•Là cơ sở giữ trẻ nằm dưới sự quản lí của Bộ Y tế - Lao động và Phúc lợi Nhật Bản

•Chủ yếu dành cho những cha mẹ đang đi làm muốn gửi con cả ngày.

Yochien

•Dành cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi

•Thời gian giữ trẻ: ngắn hơn Hoikuen, thường từ 9 giờ sáng đến 2 giờ hoặc 5 giờ chiều

•Nội dung giảng dạy ở Yochien trong khoảng thời gian từ 9 giờ đến 2 giờ chiều đều nằm trong chương trình của Bộ Giáo dục Nhật Bản. Cơ sở vật chất và môi trường giáo dục ở Yochien cũng phải đạt những tiêu chuẩn do Bộ giáo dục đề ra.

Không phải cứ muốn là sẽ được đi nhà trẻ

Chỉ những ai sinh con và từng gửi con đi nhà trẻ ở Nhật mới thấu hiểu “cuộc chiến” đăng ký vào nhà trẻ khốc liệt như thế nào. Với những Hoikuen và Yochien nằm dưới sự quản lí của quận, tạm gọi là trường công, thì phụ huynh phải nộp đơn thông qua thành phố và quận từ tháng 12 năm trước cho đợt nhập học vào tháng 4 năm sau.

Ở Nhật có hẳn một từ dùng để chỉ những đứa trẻ phải chờ đợi để được xét duyệt vào mầm non là “Taiki jido”. (Ảnh: PIXTA)

Chính vì học phí rẻ hơn do được sự hỗ trợ từ chính phủ nên hầu hết ba mẹ đều muốn gửi con vào trường công, khiến cho cuộc cạnh tranh hồ sơ trở nên vô cùng cam go. Đặc biệt là những thành phố lớn như Tokyo thì tỉ lệ trẻ phải chờ là rất cao. Sau quá trình xét duyệt căng thẳng, khoảng cuối tháng 2 sẽ có giấy thông báo con bạn có được trúng tuyển vào trường công hay không mà phụ huynh hay gọi đùa là “giấy xổ số độc đắc”.

Cuộc chiến để vào nhà trẻ công

Điều kiện xét duyệt được tính theo điểm và xét dựa trên nhiều điều kiện như công việc, hoàn cảnh gia đình,... Những gia đình có cả bố và mẹ làm việc từ 8 tiếng/ngày, không có người trông con giúp, hay mẹ đơn thân thì thường sẽ được ưu tiên điểm cao nhất và có cơ hội trúng tuyển cao. Tiếp đến là những gia đình có người bị ốm đau. Còn những gia đình mà chỉ có mỗi bố đi làm, mẹ ở nhà trông con hoặc mẹ làm việc bán thời gian thì cơ hội để vào trường công hầu như là con số không.

Năm 2016, tính trên cả nước Nhật có đến gần 3 triệu trẻ đang phải xếp hàng chờ vào nhà trẻ. Sự thật khốc liệt này đã trở thành chủ đề bán tán xôn xao vào năm 2016 khi câu nói “Trượt nhà trẻ rồi, Nhật Bản chết đi” do một bà mẹ phát biểu đã trở thành từ khóa của năm đó. (Ảnh: PIXTA)

Còn những gia đình tự thấy không đủ điều kiện xét duyệt hoặc có điều kiện kinh tế khá giả hơn sẽ liên hệ trực tiếp với những nhà trẻ tư thục mình thích mà không cần thông qua vòng gửi hồ sơ ở quận. Với những thành phố hay thị trấn tỉnh lẻ thì sự cạnh tranh vào nhà trẻ sẽ không cao như thế bởi tỉ lệ gia đình có cả ba và mẹ đi làm không cao, người phụ nữ chuyên tâm ở nhà chăm sóc gia đình và nuôi dạy con cái cho đến khi con được 3 tuổi thì mới gửi vào Yochien hay Hoikuen.

Bản thân tôi khi đang làm nghiên cứu sinh tiến sĩ vẫn phải lên trường hằng ngày nhưng con vẫn bị trượt vào trường công trong đợt xét tuyển vào lớp 1 - 2 tuổi. Nhiều mẹ phải chờ con lên 3 tuổi để gửi vào Yochien mới nghĩ đến việc đi tìm việc lại, đủ để thấy “cuộc chiến” xin cho con đi nhà trẻ ở những thành phố lớn ở Nhật khốc liệt thế nào!

Vì sao ở Nhật lại thiếu nhà trẻ?

Tỉ lệ sinh ở Nhật ngày càng giảm, vậy tại sao tình trạng thiếu nhà trẻ lại trở nên ngày một trầm trọng hơn? Những thảo luận về nguyên nhân và giải pháp cho tình trạng thiếu hụt nhà trẻ đã được tranh cãi từ nhiều năm nay trong các phiên họp Quốc hội Nhật Bản.

Chế độ bao cấp của nhà nước: Ít người nước ngoài biết rằng học phí ở những trường mầm non công của Nhật được thu tùy theo mức thu nhập của bố mẹ. Nếu bố mẹ có thu nhập càng cao thì con sẽ phải trả học phí càng cao, còn với những gia đình đông con thì học phí sẽ rất ưu đãi. Thậm chí đối với những gia đình nghèo, mức học phí gần như bằng không dù vẫn được đối xử đều như chúng bạn. Ở Nhật cũng không tách riêng tiền học phí và tiền ăn mà gộp chung mọi khoản. Để có thể thực thi chế độ rất nhân văn này, chính phủ phải chi trả một khoản hỗ trợ rất lớn cho các trường mầm non công. Vì thế bài toán kinh tế đặt ra với chính phủ của thủ tướng Shinzo Abe hiện nay chính là kinh phí để có thể mở thêm nhiều nhà trẻ.

Hai vợ chồng bạn tôi cùng làm nghiên cứu sinh ở bên Nhật. Vì là sinh viên nên dù có học bổng thì chính phủ vẫn xem như không có thu nhập. Do đó, khi con đi học cũng chỉ phải đóng một khoản rất ít, khoảng từ 4.000-7.0000 yên/tháng thay vì từ 25.000 đến 70.000 yên/tháng như các gia đình khác! (Ảnh minh hoạ: PIXTA)

Nền kinh tế đi xuống: đây chính là nhân tố khiến cho vấn đề thiếu nhà trẻ trở nên nóng bỏng như hiện nay. Lương của chồng không đủ chi trả cho cả gia đình nên phụ nữ cần phải gửi con để đi làm, khiến cho tỉ lệ trẻ cần gửi tăng cao.

Phụ nữ muốn được khẳng định mình hơn: khác với thế hệ bà và mẹ mình, những phụ nữ hiện đại có mong muốn vừa nuôi con vừa đi làm ngày càng gia tăng, đặc biệt tại những thành phố sôi động, dẫn đến lượng trẻ em cần được gửi vào nhà trẻ tăng lên nhanh chóng. Chưa kể tình trạng li hôn ngày càng phổ biến, kéo theo việc xuất hiện nhiều người mẹ đơn thân cũng góp phần gây nên tình trạng này.

Hậu quả của đô thị hóa: tình trạng thiếu thốn nhà trẻ trở nên nghiêm trọng hơn ở những địa phương có quá trình đô thị hóa mạnh mẽ bởi các cơ sở giáo dục như nhà trẻ chưa đáp ứng kịp số lượng của các tòa nhà cao tầng và nhà chung cư.

Thiếu giáo viên vì lương thấp: mặc dù đã được chính phủ khuyến khích tư nhân tham gia vào làm giáo dục mầm non, nhưng chính vì mức lương giáo viên mầm non rất thấp, chỉ bằng 70% so với mức thu nhập chung nên cũng không nhiều người muốn làm nghề này hoặc theo đuổi nghề lâu dài.

Nguyễn Thị Thu/ kilala.vn