Shippoku Ryori – sự giao thoa văn hóa trong ẩm thực Nagasaki

Nằm ở phía Tây Nam Nhật Bản, thuộc phần phía Tây của đảo Kyushu, Nagasaki thường được biết đến như chứng nhân lịch sử cho sự tàn khốc của Chiến tranh thế giới. Nhưng không chỉ vậy, Nagasaki còn là một vùng đất của văn hóa và hội nhập quốc tế.

Vào thế kỷ 15, mảnh đất Nagasaki từng là điểm khởi hành của các con thuyền Châu Ấn và là trạm dừng chân của các tàu buôn từ khắp nơi trên thế giới khi đến xứ Phù Tang. Chính vì vậy, Nagasaki có nhiều cơ hội để giao lưu và tiếp biến với các nền văn hóa từ Đông sang Tây, tạo nên bản sắc Nagasaki độc đáo. Trong đó, nét văn hóa ẩm thực đặc trưng địa phương mang tên Shippoku Ryori là một trong những điểm thu hút của vùng đất văn hóa – lịch sử này.

Shippoku – phong cách ẩm thực giao thoa văn hóa

“卓袱料理 - Shippoku Ryori” là phong cách ẩm thực truyền thống của Nagasaki, có sự kết hợp giữa các yếu tố ẩm thực bản địa Nhật Bản với ẩm thực châu Âu (Hà Lan, Bồ Đào Nha) và đặc biệt chịu sự ảnh hưởng của ẩm thực Trung Quốc.

Hình thức cơ bản của phong cách Shippoku Ryori là nhiều người ngồi xung quanh một chiếc bàn sơn mài màu đỏ, tròn và thấp gọi là “卓袱 – shippoku” trong bầu không khí thân thiện và cùng thưởng thức các món ăn được bày biện trên đĩa sứ lớn.

Phong cách này được cho là đặc biệt phù hợp với Nagasaki, nơi tập trung nhiều người từ các quốc gia và khu vực khác nhau.

Nguồn gốc của Shippoku Ryori

Nếu đã từng xem qua những bộ phim cổ trang Trung Quốc hoặc dùng bữa ở các nhà hàng Trung Hoa hẳn bạn sẽ cảm thấy phong cách Shippoku Ryori có nét gì đó tương đồng với với bàn ăn truyền thống của người Hoa.

Theo nhiều nghiên cứu, Shippoku Ryori ra đời ở Nagasaki vào đầu thời kỳ Edo (1603 – 1868), khi các thương nhân Trung Quốc bắt đầu đến Nhật Bản làm ăn và sinh sống.

Là sự kết hợp hài hòa giữa các nền văn hóa, Shippoku Ryori có liên quan sâu sắc đến lịch sử Nagasaki với tư cách là cảng biển duy nhất mở cửa cho các tàu buôn của Hà Lan, Bồ Đào Nha và Trung Quốc vào giao thương trong bối cảnh Nhật Bản thực thi chính sách “bế quan tỏa cảng” dưới thời Edo.

Người ta nói rằng, ban đầu Shippoku Ryori do người Trung Quốc sống ở khu phố Tojin Yashiki (nơi tập trung đông người Hoa ở Nagasaki thời Edo) làm ra để chiêu đãi người Nhật và người phương Tây. Sau đó, nét văn hóa này dần lan rộng đến các hộ gia đình bình thường, và trở thành một bữa tiệc được phục vụ tại các nhà hàng như ngày nay.

Mặt khác, người dân Nagasaki cũng chịu ảnh hưởng bởi phương pháp nấu nướng và các món ăn nước ngoài bất chấp chính sách đối ngoại theo chủ nghĩa biệt lập. Người Nagasaki đã kết hợp “和食 – Washoku” – các món ăn bản địa Nhật Bản cùng với các món nước ngoài vào Shippoku Ryori.

Các món ăn chính của Shippoku Ryori

Ngày nay, thực đơn được phục vụ theo phong cách Shippoku Ryori có sự khác biệt tùy thuộc vào từng nhà hàng, nhưng Shippoku Ryori tiêu chuẩn phải bắt đầu với “お鰭 – Ohire”, một món xúp thể hiện lòng hiếu khách bao gồm vây cá tráp biển, nấm đông cô, rau xanh, bánh gạo đỏ, trắng...

Điều này được cho là tương đồng với văn hóa ẩm thực Quảng Đông, nơi xúp cũng thường được chọn là món khai vị cho bữa tiệc.

Theo nghi thức Shippoku Ryori truyền thống, bữa tiệc sẽ được bắt đầu khi Okattsuama (おかっつぁま, phương ngữ Nagasaki), người phụ nữ chủ trì nghi lễ tuyên bố “お鰭をどうぞ – Ohire wo dozo” (tạm dịch: Xin mời thưởng thức xúp), sau đó thức ăn trên đĩa sẽ được lần lượt dọn ra.

Tiếp sau đó, có thể là các món như Sakiduke (món nhắm với rượu), Mukozuke (cá sống hoặc cá ngâm giấm kẹp tảo bẹ), Wanmono (một món xúp có tác dụng làm mới vị giác), Yakimono (món nướng), Takiawase (một món luộc có thể là rau, đậu phụ, cá hoặc thịt), Agemono (món chiên), cơm hoặc Sushi, xúp Miso và dưa chua, món tráng miệng như trái cây hoặc đồ ngọt.

Các món ăn được phục vụ theo phong cách Shippoku Ryori có sự kết hợp độc đáo giữa ẩm thực truyền thống Nhật Bản Washoku với ẩm thực Trung Hoa và các nước Châu Âu như Bồ Đào Nha, Hà Lan... Trong đó, có một món xúp ăn kèm với bánh nướng đan lưới gọi là Basty hoặc Bastera. Điểm thú vị của món ăn này là xúp sẽ được đặt trong phần vỏ bánh, khi thưởng thức, thực khách sẽ chấm bánh vào nước xúp. Người ta nói rằng món ăn này được lấy cảm hứng từ món ăn của Bồ Đào Nha.

Ngoài ra, điểm tạo nên sức hút của ẩm thực Shippoku là các món ăn được chế biến từ những nguyên liệu địa phương theo mùa đặc trưng nhất của Nagasaki.

Những địa danh hấp dẫn và các nét đặc sắc trong văn hóa - lịch sử của Nagasaki sẽ xuất hiện trong 3 tập phim tài liệu “Nagasaki tôi yêu”, phát sóng trên VTV1 từ ngày 07/01/2023. Đừng quên bấm theo dõi fanpage Nagasaki Tôi Yêu để khám phá thêm nhiều điều thú vị về vùng đất cảng xinh đẹp này nhé!

kilala.vn